Formacja i posługa ceremoniarzy w diecezji legnickiej, KURS CEREMONIARZA
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ks. Bogusław Wola
ski
Formacja i posługa ceremoniarzy w diecezji legnickiej
ciele
Zgromadzenie powinno przygotowa
ć
si
ę
na spotkanie ze swoim Panem – by
ć
„lu-
dem dobrze usposobionym”. To przygotowanie serc jest wspólnym dziełem Ducha
Ś
wi
ę
tego i zgromadzenia, a szczególnie pełni
ą
cych funkcje wynikaj
ą
ce ze
ś
wi
ę
ce
ń
1. Funkcja ceremoniarza w Ko
ś
1
.
Pierwszym, który troszczy si
ę
o sprawowanie Eucharystii w Ko
ś
ciele lokalnym jest
biskup diecezjalny. W t
ą
trosk
ę
wł
ą
czeni s
ą
te
ż
prezbiterzy i diakonii. Natomiast bi-
skupom, prezbiterom i diakonom w wypełnianiu ich funkcji pomaga słu
ż
ba liturgicz-
na, czyli odpowiednio przygotowana grupa wiernych, którzy s
ą
odpowiednio ufor-
mowani i zaznajomieni z przepisami Ko
ś
cioła dotycz
ą
cymi podejmowanych posług.
Jest wskazane,
ż
eby przeszli m.in. formacj
ę
liturgiczn
ą
, odpowiadaj
ą
c
ą
ich wiekowi,
kondycji, rodzajowi
ż
ycia i stopniowi kultury religijnej
2
. Jedn
ą
z osób, która jest naj-
bli
ż
sza kapłanowi w jego trosce o dobre przygotowanie zgromadzenia jest ceremo-
niarz.
Funkcj
ę
ceremoniarza zaleca
Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego
. Nie
ustanawia ono jakie
ś
nowej posługi, poniewa
ż
wła
ś
ciwe ceremoniarzowi zadania w
liturgii spełniane były od dawna. Pierwotnie funkcj
ę
t
ę
pełnił archidiakon, diakon lub
subdiakon, których nazywano
admonitores, memoriales, rememoratorii
lub
suggesto-
res
ze wzgl
ę
du na ich zadanie przypominania kolejnych czynno
ś
ci obrz
ę
dowych w
czasie sprawowania liturgii
3
. W sensie
ś
cisłym urz
ą
d ceremoniarza powstał ok. XV
w., gdy liturgi
ę
, ukształtowan
ą
(VIII-XV w.) na wzór ceremoniału dworu cesarskie-
go, wzbogacono o liczne obrz
ę
dy oraz szczegółowe przepisy ich sprawowania. Speł-
niał go duchowny, którego zazwyczaj nazywano mistrzem ceremonii. Pod jego kie-
rownictwem maj
ą
by
ć
sprawowane wszystkie ceremonie. Miał on czuwa
ć
, aby słu
ż
ba
Bo
ż
a była spełniana dostojnie, z godno
ś
ci
ą
i majestatem i by była zachowana w naj-
drobniejszych szczegółach do obowi
ą
zuj
ą
cych przepisów
4
. Z czasem zostały ustano-
wione przepisy dotycz
ą
ce ceremoniarza. Dokumenty ko
ś
cielne wymagały od niego
nast
ę
puj
ą
cych zdolno
ś
ci: powinien by
ć
uczciwy w
ż
yciu i powa
ż
ny; posiada
ć
odpo-
wiednie wykształcenie teologiczne; umiej
ę
tno
ść
pisania i mówienia po łacinie; zna-
jomo
ść
obrz
ę
dów wraz z ich znaczeniem tak, aby b
ę
d
ą
c zapytany, mógł rozwi
ą
za
ć
ka
ż
d
ą
wa
ż
niejsz
ą
w
ą
tpliwo
ść
;
ś
piew gregoria
ń
ski; posiada
ć
odpowiednie ksi
ę
gi litur-
giczne oraz komentarze do nich; by
ć
przystojnym
5
.
1
KKK 1098.
2
Jan Paweł II,
Posynodalna adhortacja apostolska „Pastores gregis”
.
O biskupie słudze Ewangelii
Jezusa Chrystusa dla nadziei
ś
wiata
37, Watykan 2003.
3
M. Pisarzak,
Ceremoniarz
, w: EK, t.3, kol. 9.
4
R. Gacek,
Ceremoniarz w historii i we współczesnych dokumentach Ko
ś
cioła
, „Anamnesis”
12:2006 nr 46, s. 101; M. Pisarzak,
Ceremoniarz..
.; A. Nowowiejski,
Ceremoniarz i jego czynno
ś
ci
podczas Mszy
ś
w. i w innych obrz
ę
dach Ko
ś
cioła katolickiego
, Warszawa 1889, s. 368.
5
R. Gacek,
Ceremoniarz w historii i we współczesnych dokumentach Ko
ś
cioła..
., s. 102; A. J. No-
wowiejski,
Msza
ś
w.
, Płock 1993, s. 8.
ń
Formacja i posługa ceremoniarzy w diecezji legnickiej
103
Współcze
ś
nie dokumenty Ko
ś
cioła,
Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego
(106) oraz
Caeremoniale episcoporum
(34-37), stawiaj
ą
przed ceremoniarzem dwa
główne zadania: najpierw ma on przygotowa
ć
liturgi
ę
, a nast
ę
pnie pokierowa
ć
jej
przebiegiem. Warto zaznaczy
ć
,
ż
e wg wymienionych dokumentów funkcja ta prze-
znaczona jest dla osób
ś
wieckich. Nie jest ona wyra
ź
nie zarezerwowana wył
ą
cznie
dla duchownych, ale nie wyklucza si
ę
wykonywanie jej tak
ż
e przez osob
ę
duchown
ą
.
Natomiast zadania szczegółowe ceremoniarza składaj
ą
si
ę
z nast
ę
puj
ą
cych czynno
ś
ci:
uzgadnia elementy celebracji z jej przewodnicz
ą
cym i wszystkimi osobami wykonu-
j
ą
cymi poszczególne czynno
ś
ci w zgromadzeniu; ustala skład zespołu liturgicznego
oraz przydziela funkcje; przeprowadza próby; przygotowuje wraz zakrystianem miej-
sca celebracji i przedmioty, które b
ę
d
ą
potrzebne w czasie liturgii; kieruje celebracj
ą
,
tak by sprawowana była poprawnie i pi
ę
knie; w stosownej chwili koordynuje czynno-
ś
ci asysty, ministrantów, kantorów, celebransa i ewentualnie koncelebrantów, je
ś
li s
ą
obecni; pełni czynno
ś
ci pomocnicze, je
ś
li nie ma specjalnie wyznaczonych do tego
posługuj
ą
cych, np. obsługiwanie mikrofonów, podanie przewodnicz
ą
cemu liturgii
dodatkowych modlitw i tekstów nie zawartych w Mszale. Formuje procesj
ę
na po-
cz
ą
tku i na ko
ń
cu celebracji; interweniuje w sytuacjach nietypowych, gdy co
ś
zakłóca
normalny przebieg liturgii
6
.
Jak mo
ż
na zauwa
ż
y
ć
ceremoniarz ponosi wielk
ą
odpowiedzialno
ść
za liturgi
ę
. Ze
wzgl
ę
du na to nie ka
ż
dy mo
ż
e wykonywa
ć
t
ę
funkcj
ę
, lecz ten tylko, kto dobrze zna
liturgi
ę
, jej histori
ę
i istot
ę
oraz jej prawa i przepisy, maj
ą
cy równocze
ś
nie zrozumie-
nie dla wymogów pastoralnych. Ceremoniarz powinien zna
ć
odpowiedzi na pytania:
kto celebruje liturgi
ę
, jak, kiedy i gdzie mo
ż
na j
ą
celebrowa
ć
. W szczególno
ś
ci po-
trzebna mu jest znajomo
ść
teologicznych podstaw hierarchicznej struktury zgroma-
dzenia liturgicznego oraz istniej
ą
cych w nim ró
ż
nych posług i funkcji. Aby umiał
pokierowa
ć
zespołem osób musi nie tylko posiada
ć
umiej
ę
tno
ść
organizowania pracy
zespołowej, ale i dobrze rozumie
ć
natur
ę
ka
ż
dej funkcji liturgicznej
7
.
2. Formacja ceremoniarzy
Ka
ż
da funkcja liturgiczna jest
ś
wi
ę
t
ą
czynno
ś
ci
ą
, w której jest obecny i działa
Chrystus, najwy
ż
szy Kapłan. To On niewidzialnie przewodniczy ka
ż
dej celebracji i
On uobecnia moc
ą
Ducha
Ś
wi
ę
tego swoje zbawcze dzieło. Spełnianie funkcji litur-
gicznych, to oddawanie siebie na słu
ż
b
ę
Chrystusowi. Wierni
ś
wieccy swoje zadania
spełniaj
ą
jako uczestnicy kapła
ń
stwa wspólnego, które jest kapła
ń
stwem Chrystusa.
On w nich przemawia, gdy czytaj
ą
słowo Bo
ż
e, w nich si
ę
modli, gdy kieruj
ą
do Bo-
ga swoje wezwania, przenika ich serca, gdy nios
ą
do ołtarza owoce ziemi i pracy r
ą
k
ludzkich. O Nim przypominaj
ą
znaki, które s
ą
niesione w czasie procesji
8
. Osoba
usługuj
ą
ca w liturgii powinna przechodzi
ć
wła
ś
ciw
ą
formacj
ę
, do której zaproszeni s
ą
równie
ż
kandydaci na ceremoniarzy.
6
G. Rze
ź
wicki,
Od kandydata przez stopnie ministranta, funkcj
ę
lektora i ceremoniarza do animato-
ra
, Tarnów 2006, s. 191-192.
7
Gacek,
Ceremoniarz w historii i we współczesnych dokumentach Ko
ś
cioła..
., s. 111.
8
S. Szczepaniec,
Ceremoniał zgromadzenia liturgicznego – wydanie studyjne
. Cz. I
Ogólne zasady
celebracji liturgii
5-6, Kraków 2005, s. 3.
104
Ks. Bogusław Wola
ń
ski
Do tej funkcji powinien by
ć
wybrany kto
ś
starszy, na pewno po przyj
ę
ciu sakra-
mentu bierzmowania, maj
ą
cy u pozostałych autorytet. Powinien by
ć
obdarzony cha-
ryzmatem kierowania zespołami, organizowania działania grup. Ceremoniarz powi-
nien przej
ść
specjalny kurs, który jest szkoleniem teoretycznym i praktycznym, a
tak
ż
e poł
ą
czony z formacj
ą
wewn
ę
trzn
ą
. Ostatni element jest bardzo wa
ż
ny z uwagi
na to,
ż
e jego zewn
ę
trzne zaanga
ż
owanie w liturgi
ę
i zwi
ą
zane z tym pewne zdener-
wowanie mo
ż
e pozbawi
ć
go czynnego i pobo
ż
nego w niej uczestnictwa
9
. Wierny
ś
wiecki, który jest wezwany, aby
ś
wiadczył pomoc podczas celebracji liturgicznych,
winien by
ć
nale
ż
ycie uformowany oraz wysoko ceni
ć
ż
ycie chrze
ś
cija
ń
skie, wiar
ę
,
moralno
ść
i wierno
ść
wobec Magisterium Ko
ś
cioła
10
.
Nie istnieje jeszcze w Polsce wzorcowy plan formacji ceremoniarzy, który byłby
obowi
ą
zkowy we wszystkich diecezjach. Podejmuje si
ę
próby formułowania przebie-
gu formacji we własnym zakresie. Przykładowy program w swojej ksi
ąż
ce opubliko-
wał ks. Grzegorz Rze
ź
wicki
11
, który zaproponował:
A. przygotowanie teoretyczne
- wiedza teoretyczna (ogólna) na temat liturgii Ko
ś
cioła;
- znajomo
ść
norm ogólnoko
ś
cielnych, przepisów liturgicznych (
Ogólne wprowa-
dzenie do Mszału rzymskiego
, 2002 r.;
Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu
nowego wydania
OWMR, 2005 r.);
- wiedza teoretyczna na temat wszystkich stopni ministranckich, funkcji i posług;
- uko
ń
czenie kursu lektorskiego;
- znajomo
ść
Ceremoniału posług liturgicznych
(autorstwa ks. S. Szczepa
ń
ca);
- nabieranie i rozwijanie swoich kompetencji przez ci
ą
głe szkolenia (warsztaty li-
turgiczne);
B. przygotowanie praktyczne
- umiej
ę
tno
ść
prowadzenia
ć
wicze
ń
odno
ś
nie postaw, gestów liturgicznych i
wszystkich funkcji sprawowanych podczas liturgii;
- umiej
ę
tno
ść
przygotowania i kierowania asyst
ą
liturgiczn
ą
;
- powinien mie
ć
za sob
ą
pewne do
ś
wiadczenie liturgiczne;
- dbało
ść
o wyeliminowanie wszystkiego, co nie odpowiada wewn
ę
trznej naturze
liturgii, a zachowanie tego, co jest z ni
ą
zgodne;
C. formacja wewn
ę
trzna
- dojrzało
ść
chrze
ś
cija
ń
ska (
ż
ycie sakramentalne i modlitwa, dojrzało
ść
w wierze,
nadziei i miło
ś
ci);
- udział w dniach skupienia;
- uczestnictwo w oazach, które s
ą
wpisane w formacj
ę
słu
ż
by liturgicznej (Oaza
Rekolekcyjna Diakonii Liturgicznej, Kursy Oazy dla Animatorów Liturgicznych,
Oaza Modlitwy Diakonii Liturgicznej);
- sumienne wypełnianie swoich obowi
ą
zków w parafii, w szkole i na studiach;
- postawa kole
ż
e
ń
ska i słu
ż
ebna;
9
G. Rze
ź
ź
wicki,
Od kandydata przez stopnie…
, s. 194-195.
wicki,
Od kandydata przez stopnie…
, s. 193.
10
Kongregacja Kultu Bo
ż
ego i Dyscypliny Sakramentów,
Instrukcja o zachowaniu i unikaniu pew-
nych rzeczy dotycz
ą
cych naj
ś
wi
ę
tszej Eucharystii
46, Kraków 2004.
11
G. Rze
Formacja i posługa ceremoniarzy w diecezji legnickiej
105
- dbało
ść
w pełnieniu posługi o własne dobro duchowe i dobro duchowe wiernych.
3. Formacja ceremoniarzy w diecezji legnickiej
W diecezji legnickiej kurs dla ceremoniarzy organizowany jest przez diecezjalne
duszpasterstwo słu
ż
by liturgicznej, które opracowało zakres materiału wchodz
ą
cy w
formacj
ę
kandydatów
12
. Obejmuje on zaj
ę
cia teoretyczne, praktyczne oraz formacj
ę
wewn
ę
trzn
ą
. Podczas poszczególnych spotka
ń
zwracano równie
ż
uwag
ę
na formacj
ę
ludzk
ą
. 27 kwietnia br. została zako
ń
czona II edycja kursu, który odbywał si
ę
od li-
stopada 2006 do kwietnia 2007.
Diecezja legnicka składa si
ę
z 29 dekanatów, w których powołani s
ą
dekanalni
duszpasterze słu
ż
by liturgicznej. Do ka
ż
dego z nich zostało skierowane zaproszenie,
by wydelegował na kurs jednego lub dwóch przedstawicieli wspólnoty dekanalnej.
Postawiono warunek, by był to prawnie ustanowiony lektor, przynajmniej z rocznym
sta
ż
em posługi, ucz
ę
szczaj
ą
cy do III klasy gimnazjum lub starszy i posiadaj
ą
cy pod-
stawy wiedzy z liturgii. Na kurs skierowano 54 chłopców, którzy 11 listopada rozpo-
cz
ę
li formacj
ę
. Odbyło si
ę
sze
ść
dwudniowych zjazdów w Centrum Formacji Chary-
tatywnej „Caritas” Diecezji Legnickiej. Program ka
ż
dego zjazdu przedstawiał si
ę
mniej wi
ę
cej w nast
ę
puj
ą
cy sposób:
Pi
ą
tek
16
30
– zjazd i zakwaterowanie
17
15
– wspólne wyj
ś
cie do parafii
ś
w. Tadeusza Apostoła w Legnicy
18
00
– Eucharystia przygotowana przez kandydatów na ceremoniarzy
19
30
– kolacja
20
15
– wykład teoretyczny
21
15
– modlitwy wieczorne (kompleta)
22
30
– cisza nocna
Sobota
7
30
– pobudka i toaleta poranna
8
00
– modlitwy poranne i przygotowanie liturgii
8
30
– Eucharystia z jutrzni
ą
i homili
ą
9
15
–
ś
niadanie
10
00
– wykład teoretyczny
11
00
–
zaj
ę
cia praktyczne
12
30
– omówienie liturgii pi
ą
tkowej i przygotowanie liturgii na nast
ę
pne
spotkanie
13
30
– obiad i zako
ń
czenie spotkania
Zaj
ę
cia teoretyczne prowadzili wykładowcy i przeło
ż
eni Wy
ż
szego Seminarium
Duchownego, studenci KUL, sekretarz Biskupa Legnickiego oraz duszpasterze słu
ż
-
by liturgicznej. Natomiast zaj
ę
cia praktyczne diakoni i alumni z legnickiego semina-
rium, którzy równie
ż
wraz z diecezjalnymi duszpasterzami słu
ż
by liturgicznej trosz-
czyli si
ę
o formacj
ę
wewn
ę
trzn
ą
, przygotowanie nabo
ż
e
ń
stw, Eucharystii. Z opraco-
wanego rozkładu tematów na II edycj
ę
kursu zostały wybrane nast
ę
puj
ą
ce:
12
Rozkład tematów został opublikowany ju
ż
w „Anamnesis”. Zob. B. Wola
ń
ski,
Formacja słu
ż
by li-
turgicznej w diecezji legnickiej
, „Anamnesis” 12 (2006) nr 46, s. 114-115.
106
Ks. Bogusław Wola
ń
ski
A. Spotkanie I
- teoretyczne: co to jest liturgia – celebracja zbawienia człowieka tu i teraz
;
zgromadzenie liturgiczne jako podmiot – funkcje w liturgii, jako przejaw aktywno
ś
ci
zgromadzenia, które sprawuje liturgi
ę
; moja modlitwa i Bóg w moim
ż
yciu;
- praktyczne: przestrze
ń
liturgiczna oraz postawy i gesty w liturgii; szaty liturgicz-
ne i paramenty liturgiczne.
B. Spotkanie II
- teoretyczne: Rok liturgiczny. Dzie
ń
Pa
ń
ski; kto nie czyta Słowa Bo
ż
ego, nie mo-
ż
e dobrze prze
ż
ywa
ć
liturgii;
- praktyczne: ministrant ołtarza i ministrant
ś
wiatła.
C. Spotkanie III
- teoretyczne: Rok liturgiczny: Adwent i Narodzenie Pa
ń
skie; mój sakrament po-
kuty i pojednania (rachunek sumienia – praktyczne wskazówki);
- praktyczne: ministrant ksi
ę
gi i krzy
ż
a; turyferariusz i nawikulariusz.
D. Spotkanie IV
- teoretyczne: Rok liturgiczny: czas „per annum”; Rok liturgiczny: Wielki Post,
Wielkanoc i Okres Wielkanocny;
- praktyczne: zaj
ę
cia dotycz
ą
ce liturgii z biskupem; ministrant słowa Bo
ż
ego;
słu
ż
ba darów i słu
ż
ba ładu; ceremoniarz.
E. Spotkanie V
- teoretyczne: dobór tekstów w liturgii; potrzeba formacji słu
ż
by liturgicznej w pa-
rafii;
- praktyczne: liturgia Triduum Paschalnego.
F. Spotkanie VI
- teoretyczne: sakrament mał
ż
e
ń
stwa i wystawienie Naj
ś
wi
ę
tszego Sakramentu
oraz procesja eucharystyczna;
- praktyczne: obrz
ę
dy sakramentu chrztu i Eucharystia z udzieleniem sakramentu
bierzmowania.
Podczas ka
ż
dego spotkania mocno zwracano uwag
ę
na przygotowanie i przebieg
liturgii, która sprawowana była w ko
ś
ciele parafialnym
ś
w. Tadeusz Apostoła w Le-
gnicy. Przed Msz
ą
ś
w. odbywała si
ę
próba pełnej asysty, która wyznaczana była na
poprzednim zje
ź
dzie. Kandydaci przygotowywali samodzielnie komentarze do Mszy
ś
w. oraz Modlitw
ę
Powszechn
ą
. Nast
ę
pnego dnia przebieg liturgii był dokładnie ana-
lizowany i omawiany na zaj
ę
ciach prowadzonych przez doktoranta liturgiki pełni
ą
ce-
go równie
ż
funkcj
ę
diecezjalnego duszpasterza słu
ż
by liturgicznej ds. formacji.
Na ostatnim zje
ź
dzie kandydaci na ceremoniarzy musieli zda
ć
egzamin komisyjny
z uzyskanej wiedzy, co było warunkiem dopuszczenia do promocji. Uwie
ń
czeniem
spotka
ń
formacyjnych było pobłogosławienie w katedrze 50 kandydatów, którzy
uko
ń
czyli kurs, do wypełniania funkcji ceremoniarza przez Biskupa Legnickiego.
Jako zewn
ę
trzny znak funkcji ceremoniarza przyj
ę
to w diecezji legnickiej srebrny
krzy
ż
zawieszony na czerwono złotym sznurze z pomponem, który posługuj
ą
cy za-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]