GEOGRAFIA POLSKIEGO KRYZYSU FIN 2, ŚWIATOWY KRYZYS GOSPODARCZY RAPORTY
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Regional
S
t
udies
Association
Sekcja Polska
Geografia polskiego kryzysu
Kryzys peryferii czy peryferia kryzysu?
Redakcja
Grzegorz Gorzelak
G
EOGRAFIA POLSKIEGO KRYZYSU
K
RYZYS PERYFERII CZY PERYFERIA KRYZYSU
?
Niniejsze opracowanie powstało w ramach
Regional Studies Association – Sekcja Polska
na
zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
Zostało przygotowane przez
zespół EUROREG
(przy istotnym wkładzie prof.
Piotra Dutkiewicza
,
prof.
Bohdana Jałowieckiego
, dr.
Marka Kozaka
i
Tymoteusza Wronki
), z którym współpracował
prof.
Bolesław Domański
. Sondaż w układach
lokalnych oraz analiza doniesień prasowych
zostały przeprowadzone przez pracowników
EUROREG w styczniu‐lutym 2009 r.
Przygotowany przez zespół tekst został skomento‐
wany i uzupełniony przez prof.
Jerzego Hausnera
,
prof.
Witolda Orłowskiego
, dr. hab.
Krzysztofa
Rybińskiego
, prof.
Włodzimierza Siwińskiego
,
dr.
Marcina Piątkowskiego
i red.
Edwina
Bendyka
. Ostatecznej redakcji dokonał
prof.
Grzegorz Gorzelak
.
Warszawa 2009
K
OREKTA
:
S
YLWIA
B
ALAWENDER
P
ROJEKT OKŁADKI
:
K
ATARZYNA
W
OJNAR
S
KŁAD
,
ŁAMANIE
,
OPRACOWANIE GRAFICZNE
:
A
DAM
P
ŁOSZAJ
©
C
OPYRIGHT BY
R
EGIONAL
S
TUDIES
A
SSOCIATION
‐
S
EKCJA
P
OLSKA
S
TOWARZYSZENIE
R
EGIONAL
S
TUDIES
A
SSOCIATION
‐
S
EKCJA
P
OLSKA
UL
.
K
RAKOWSKIE
P
RZEDMIESCIE
30
00‐927
W
ARSZAWA
WWW
.
RSA
.
EUROREG
.
UW
.
EDU
.
PL
E
‐
MAIL
:
EUROREG
@
UW
.
EDU
.
PL
REGIONAL
STUDIES
ASSOCIATION
SEKCJA
POLSKA
GEOGRAFIA
POLSKIEGO
KRYZYSU.
KRYZYS
PERYFERII
CZY
PERYFERIA
KRYZYSU?
S
PIS TREŚCI
WPROWADZENIE ............................................................................................................................... 4
1. KRYZYS GLOBALNY, PRZEWIDYWANIA, REAKCJE ............................................................................ 5
1.1.
N
ATURA KRYZYSU
................................................................................................................................. 5
1.2.
G
ŁĘBOKOŚĆ KRYZYSU
.......................................................................................................................... 10
1.3.
B
RANŻE WRAŻLIWE
–
SKALA GLOBALNA
.................................................................................................. 11
1.4.
D
OTYCHCZASOWE DZIAŁANIA ANTYKRYZYSOWE
....................................................................................... 15
1.5.
P
ERSPEKTYWY DŁUGOOKRESOWE
.......................................................................................................... 16
1.6.
P
OLSKA
–
IMPORTER KRYZYSU
?
M
OŻLIWE WARIANTY
............................................................................... 19
2. POPRZEDNIE ZAŁAMANIA I SPOWOLNIENIA POLSKIEJ GOSPODARKI ............................................ 21
2.1.
C
YKLICZNY ROZWÓJ
............................................................................................................................. 21
2.2.
Z
AŁAMANIE
„G
IERKOWSKIE
”
................................................................................................................ 22
2.3.
R
ECESJA TRANSFORMACYJNA
................................................................................................................ 23
2.4.
S
POWOLNIENIE PRZEŁOMU DEKAD
......................................................................................................... 24
3. OBECNA SYTUACJA POLSKI .......................................................................................................... 26
3.1.
W
RAŻLIWOŚĆ PRZEMYSŁU
.................................................................................................................... 26
3.2.
P
RZEJAWY KRYZYSU
–
RAPORT PRASOWY
................................................................................................ 29
4. GEOGRAFIA POLSKIEGO „KRYZYSU” ............................................................................................. 35
4.1.
O
BRAZ REGIONALNY
............................................................................................................................ 35
4.2.
L
OKALNY WYMIAR KRYZYSU
.................................................................................................................. 36
4.3.
P
OSTRZEGANIE SYTUACJI W KRAJU I BADANYCH OŚRODKACH
...................................................................... 37
4.4.
Z
AGROŻONE SEKTORY W OPINII BADANYCH
............................................................................................. 38
4.6.
P
OWROTY Z EMIGRACJI
........................................................................................................................ 39
4.7.
P
ERSPEKTYWY DALSZEGO ROZWOJU SYTUACJI
.......................................................................................... 39
4.8.
P
OSTULOWANE DZIAŁANIA
................................................................................................................... 40
5. WNIOSKI I REKOMENDACJE DLA POLITYKI GOSPODARCZEJ I REGIONALNEJ ................................. 41
ZAKOŃCZENIE ................................................................................................................................. 43
3
REGIONAL
STUDIES
ASSOCIATION
SEKCJA
POLSKA
GEOGRAFIA
POLSKIEGO
KRYZYSU.
KRYZYS
PERYFERII
CZY
PERYFERIA
KRYZYSU?
W
PROWADZENIE
Po raz czwarty podejmowany jest temat „Geografii polskiego kryzysu” – tym razem jest on rozpatry‐
wany w szerokim ujęciu międzynarodowym, ponieważ obecne spowolnienie rozwoju – mogące przero‐
dzić się w otwartą recesję – dotknęło naszą gospodarkę, która jest silnie uzależniona od procesów
dokonujących się w skali globalnej. Poprzednie dwa gospodarcze załamania (1978‐1982 oraz 1989‐
1992) i jedno silne spowolnienie (1999‐2002) miały źródła głównie wewnątrz naszej gospodarki –
obecne spowolnienie jest indukowane z zewnątrz, choć i pewne przesłanki tego procesu tkwią także
w polskiej gospodarce. W tej chwili polska gospodarka „importuje” światowe trudności, które potęgują
naturalne spowolnienie w „słabej” fazie cyklu koniunkturalnego oraz wspomagają specyficzne cechy
polskiej gospodarki (takie jak zły stan finansów publicznych, niska innowacyjność, duży popyt na
finansowanie zagraniczne, znaczny udział pożyczek mieszkaniowych w walutach obcych czy też opcje
walutowe zaciągnięte przez wiele firm).
Jest oczywiste, że przyczyny, przebieg oraz stosowane instrumenty są w każdym z przypadków od‐
mienne. Załamanie gospodarki realnego socjalizmu w niczym nie przypomina recesji transformacyjnej,
której przebieg był z jednej strony rezultatem upadku tego systemu gospodarczego i politycznego,
z drugiej zaś budową systemu nowego. Kryzys, z którym mamy dzisiaj do czynienia, tylko w pewnym
zakresie może być porównywany ze spowolnieniem u progu obecnego stulecia, choć wskazuje się,
że występują tu daleko idące analogie
1
.
Naszym zadaniem nie jest więc porównywanie kryzysów jako takich – ale analiza ich przestrzennych
rozkładów, prowadzona w celu rozpatrzenia możliwości terytorialnego rozkładu obecnego kryzysu na
podstawie zaobserwowanych zbieżności tych rozkładów w poprzednich takich przypadkach. Stawiamy
zatem pytanie czy można wyróżnić kilka cech wspólnych między terytorialnymi wymiarami poprzednich
okresów trudności gospodarczych a sytuacją obecną? Odpowiedź na to pytanie – a raczej zespół
odpowiedzi na pytania cząstkowe – może mieć istotne znaczenie dla zrozumienia przestrzennych
rozkładów cykli koniunkturalnych, jak i dla polityki gospodarczej i regionalnej, która powinna być
prowadzona podczas recesji czy nawet spowolnień, a także – w miarę możności – im przeciwdziałać.
Istotną różnicą względem poprzednich analiz jest to, że poprzednie przypadki badaliśmy
ex‐post
,
ze znacznym dystansem czasowym w stosunku do omawianych zjawisk. W niniejszym przypadku,
spowolnienie wzrostu, staramy się uchwycić w samym jego początku, przy czym rozważania nasze są
opatrzone znaczną dozą niepewności wynikającą zarówno z tego, iż badania były prowadzone we wcze‐
snej fazie spowolnienia, jak i z tego, iż nikt nie jest w stanie przewidzieć rozwoju sytuacji w skali
międzynarodowej, a formułowane prognozy są bardzo często diametralnie sprzeczne.
Podobieństwa te mają polegać na tym, że wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny wywołały odcinkowe nierównowagi o charakterze
makroekonomicznym, co doprowadziło do pogorszenia mikroekonomicznych warunków prowadzenia działalności gospodarczej
i przyczyniło się do spowolnienia wzrostu gospodarczego. Następnie doprowadziło do znacznego wzrostu bezrobocia i w dalszej
konsekwencji radykalnego pogorszenia finansów publicznych, co ujawniło się wysokimi deficytami budżetowymi i gwałtownym
wzrostem zadłużenia publicznego. W latach 1999‐2002 wystąpił więc syndrom: stagnacja gospodarcza – dezaktywizacja zawo‐
dowa – zadłużenie publiczne. W myśl tej koncepcji, rok 2008 przypomina rok 1998.
4
1
[ Pobierz całość w formacie PDF ]