GENERATOR FALOMIERZ, Elektronika
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
H
HH
Generator/falomierz
w
.
.
.cz
.
.
.
(TDO)
2478
Do czego to służy?
Nazwa TDO to skrót od angielskiej nazwy
Trans−Dip−Oscillator. Jest to odpowiednik
urządzenia lampowego o nazwie GDO (Grid−
Dip−Oscylator) i bywa często nazywany po
prostu dip−meter. Tak się składa, zresztą nie
pierwszy raz, że nie ma tutaj odpowiednika
w języku polskim.
TDO w warsztacie elektronika − radioa−
matora zajmuje drugie lub trzecie miejsce po
mierniku uniwersalnym i ew. oscyloskopie.
Obok podręcznego źródła sygnału w.cz.
przyrząd pozwala określić m.in. częstotli−
wość rezonansową obwodu LC, zaś w pozy−
cji falomierza za jego pośrednictwem można
określić promieniowanie w.cz. i z pewnym
przybliżeniem oszacować częstotliwość sy−
gnału w.cz. Oczywiście to tylko najważniej−
sze właściwości tego wszechstronnego przy−
rządu (więcej możliwości zastosowania
TDO − na końcu opisu). W każdym razie
TDO może zastąpić kilka drogich przyrzą−
dów pomiarowych wszędzie tam, gdzie nie
zależy nam na dużych dokładnościach po−
miaru, a więc podczas wstępnego strojenia
czy konstruowania urządzeń radiowych,
gdzie występują cewki.
Zakres pomiarowy TDO zależy od liczby
wykonanych cewek, zaś dokładność pomia−
rów − od precyzji w naniesieniu skali, a także
od wprawy użytkownika.
Generatory − falomierze były już opisy−
wane na łamach EdW lub EP i występowały
w ofertach handlowych jako kity AVT.
W urządzeniach były zastosowane trudno
osiągalne układy scalone albo także trudne
do zdobycia obecnie wskaźniki analogowe −
mikroamperomierze produkowane przed
kilkunastu laty przez nieistniejące już zakła−
dy krajowe. Z uwagi na trudności z naby−
ciem ww. podzespo−
łów wspomniane ki−
ty zostały wycofane
z oferty handlowej
AV T.
Ponieważ na ad−
res redakcji wciąż
napływają prośby
o przybliżenie na ła−
mach pisma sposo−
bów pomiaru para−
metrów obwodów
rezonansowych LC
oraz samych cewek,
postanowiliśmy wró−
cić do tematu i za−
projektować nowy
układ generatora − falomierza z zastosowa−
niem łatwiejszych do zdobycia podzespołów.
Jak to działa?
Zasadniczym elementem urządzenia jest ge−
nerator wykonany w układzie Hartleya na
tranzystorze T1. Dodatnie sprzężenie zwrot−
ne jest zapewnione poprzez odczep na cewce
L. Układ taki charakteryzuje się pewną pracą
w szerokim zakresie częstotliwości. Układ
modelowy był testowany w zakresie 0,3−
30MHz w sześciu podzakresach.
W skład obwodu rezonansowego wchodzi
wymienna nieekranowana cewka L umie−
szczona na zewnątrz obudowy oraz konden−
sator o zmiennej pojemności zaopatrzony
w podziałkę częstotliwości. Można tu wyko−
rzystać kondensator obrotowy w obudowie
plastikowej o pojemności około 200pF (jed−
na sekcja agregatu AM) lub diodę pojemno−
ściową np. BB130 o zbliżonej wartości po−
jemności sterowanej napięciem z potencjo−
metru obrotowego.
Po generatorze następuje prostownik
w.cz. zrealizowany na diodzie D1, a następ−
nie wzmacniacz − separator napięcia z tran−
zystorem T2.
Napięcie z suwaka potencjometru R3
umieszczonego w obwodzie emitera T2 może
być już wykorzystane do wysterowania cew−
ki mikroamperomierza o zakresie 200
Rys. 1 Układ uproszczony
A.
Oczywiście można za pośrednictwem dodat−
kowego gniazda DC dołączać miernik uni−
wersalny, lecz wydaje się, że zastosowanie
wewnętrznego wskaźnika diodowego czyni
przyrząd wygodniejszym w użyciu.
Zastosowany we wskaźniku układ scalo−
ny US1 − LM 3914 rozpoznaje poziom na−
µ
Elektronika dla Wszystkich
89
HH
pięcia analogowego i wysterowuje dziesięć
diod świecących LED D2−D11 tworzących
skalę. W przedstawionym układzie połączeń
mamy do czynienia z prezentacjÄ… skali
w formie linijki ze zmienną wysokością (im
wyższe napięcie, tym więcej świeci diod).
Dioda LED D2 świeci się już przy napięciu
około 0,2V na wejściu układu US1 (przy
wzroście napięcia do koło 0,3V świecą się
diody L2 i L3 itd).
Sygnał w.cz. w pozycji generatora "G"
można odbierać bezpośrednio z odczepu cew−
ki L poprzez zastosowanie dodatkowego
gniazda BNC lub poprzez dodatkowe uzwo−
jenie sprzęgające (link). Kolejną zaletą z za−
montowania gniazda BNC będzie możliwość
dołączenia cyfrowego miernika częstotliwo−
ści, ponieważ skalę mechaniczną na osi kon−
densatora należy traktować jako orientacyjną.
Do zasilania przyrządu można wykorzy−
stać baterię 6F22 o napięciu 9V lub użyć sie−
ciowego zasilacza stabilizowanego 9V.
Choć zasada działania układu była już
wielokrotnie opisywana przy różnych oka−
zjach, to ze względu na Czytelników, którzy
pierwszy raz czytają na temat TDO − warto ją
przypomnieć poniżej.
Przy włączonym napięciu zasilania TDO
(pozycja przełącznika − G) nieekranowana
cewka L promieniuje energię w.cz. o ustalo−
nej częstotliwości f. Jeżeli obwód rezonanso−
wy z cewką L zostanie sprzęgnięty z innym
obwodem o identycznej częstotliwości rezo−
nansowej, zgaśnięcie diody LED wskaże
gwałtowny spadek wartości napięcia (lub
spadek wychylenia wskazówki dołączonego
miernika − tak zwany "dip").
Fakt ten tłumaczy się tym, że przy zgod−
ności obydwu częstotliwości badany obwód
pobiera część energii z obwodu generatora,
powodując zmniejszenie amplitudy sygnału
na wyjściu wtórnika emiterowego (suwaku
potencjometru).
Jeżeli generator nie jest zasilany, czyli
przy odłączonym zasilaniu polaryzacji (po−
zycja F), układ działa jako falomierz ab−
sorpcyjny. Przy zgodności obu częstotliwo−
ści (mierzonego obwodu LC generującego
energię w.cz. i obwodu z cewką L) wska−
zówka miernika będzie wskazywała wartość
maksymalnÄ….
Układ może działać jako wskaźnik natę−
żenia pola. Zewnętrzne napięcie w.cz. indu−
kowane w obwodzie LC (kiedy cewka L jest
w pobliżu źródła sygnału w.cz. np. w pobliżu
anteny nadajnika) jest prostowane na diodzie
D1 i dalej podawane na wskaźnik jak poprze−
dnio. Im większe napięcie w.cz., tym więcej
świeci diod LED.
siÄ™ odbiornikiem radiowym z odpowiednim
zakresem częstotliwości.
Ponieważ z listów do redakcji EdW (i nie
tylko) wynika, że istnieje duża niechęć do sa−
modzielnego wykonywania indukcyjności,
autor postanowił podzielić się swoim do−
świadczeniem na ten temat. Tak naprawdę
choć samodzielne wykonywanie cewek jest
dość proste, to wymaga minimum wiedzy
i doświadczenia. Ponadto zawsze istnieje oba−
wa, że z różnych powodów dane nawojowe
cewek modelowych będą mało przydatne przy
montażu urządzenia (inne wartości podzespo−
łów). Z tego też względu zamiast wyposażać
kit w gotowe cewki, postanowiliśmy podać
kilka wskazówek przydatnych przy własno−
ręcznym nawijaniu indukcyjności.
Na początku wypada uświadomić mniej
doświadczonym elektronikom, że zakres
zmian częstotliwości TDO jest uzależniony
od zakresu zmian pojemności w generatorze
przyrządu. Niezależnie od tego, czy będzie−
my mieli do czynienia z kondensatorem
zmiennym, czy z diodą pojemnościową
zastosowanÄ… w TDO, to stosunek zmian
Montaż i uruchomienie
Układ modelowy zmontowano na małej płyt−
ce drukowanej, której rysunek ścieżek poka−
zano we wkładce.
Oczywiście przed montażem musimy
wybrać wariant z kondensatorem zmiennym
lub wskaźnikiem LED.
W każdym przypadku wymienne cewki
należy nawinąć własnoręcznie, rozpoczyna−
jąc od cewki z najwyższego zakresu (mini−
malnej liczbie zwojów), zwracając uwagę,
aby nie wprowadzać dodatkowych indukcyj−
ności w doprowadzeniach do wyprowadzeń
wtyków.
Zwoje można układać bezpośrednio na
plastikową osłonę wtyku jack lub lepiej na
cylindryczny karkas z materiału izolacyjne−
go, którego zadaniem będzie podniesienie
średnicy uzwojenia, a w konsekwencji do−
broci cewki (uzyskamy wyraźniejszy "dip").
Przy eksperymentalnym dobieraniu liczby
zwojów do wyjścia "F" można podłączyć cy−
frowy miernik częstotliwości lub posłużyć
Rys. 3 Schemat montażowy
Rys. 2 Schemat ideowy
90
Elektronika dla Wszystkich
częstotliwości maksymalnej do minimalnej
z zastosowaną cewką o danej indukcyjności
L można wyrazić następującym wzorem:
kondensatora (w przypadku diody pojemno−
ściowej suwak od strony "+" baterii zasilania)
− do zacisków cewki dołączamy równole−
gle kondensator o znanej wartości np.
C=100pF i odczytujemy wartość częstotli−
wości f2 (będzie mniejsza niż poprzednio)
− wyznaczamy minimalną pojemność wej−
ściową ze wzoru:
Indukcyjność cewki zależy od liczby
zwojów (wprost proporcjonalnie) do ich
kwadratu. Jeżeli zatem jedna cewka będzie
miała np. 12 zwojów, druga cewka tylko 4
zwoje, nawiniętych identycznie, to indukcyj−
ność cewki pierwszej będzie miała wartość
nie trzykrotnie, ale dziewięciokrotnie więk−
szą od indukcyjności cewki drugiej.
Przy obliczaniu liczby zwojów cewek
TDO możemy posłużyć się wygodnym prak−
tyczny wzorem.
gdzie:
Ã
max
C
max
Ã
min
C
min
fmax − maksymalna wartość częstotliwo−
ści. Wartość ta występuje przy minimalnej
pojemności kondensatora zmiennego (wykrę−
conym rotorze) lub maksymalnym napięciu
doprowadzonym z suwaka potencjometru
P do katody diody pojemnościowej D (w na−
szym przypadku 9V)
fmin − minimalna wartość częstotliwości.
Wartość ta występuje przy maksymalnej po−
jemności kondensatora zmiennego (wkręco−
nym rotorze) lub minimalnym napięciu do−
prowadzonym z suwaka potencjometru P do
katody diody pojemnościowej (około 1V).
Nasuwa się tutaj oczywisty wniosek, że
aby uzyskać szeroki zakres zmian częstotli−
wości, trzeba dysponować kondensatorem
o szerokim zakresie zmian pojemności (moż−
na połączyć sekcje równolegle i uzyskać
około 400−500pF) lub użyć kilku diod po−
jemnościowych połączonych równolegle.
Wypada dodać, że w powyższym przy−
padku co prawda zaoszczędzimy na nawija−
niu cewek (będzie ich mniej − z sześciu moż−
na zejść do czterech), ale w praktyce wystą−
pią problemy z precyzyjną nastawą wartości
częstotliwości.
Kolejnym pytaniem, jakie mogą zadać
czytelnicy może być sposób określania po−
jemności wejściowych TDO (maksymalnych
i minimalnych obwodu drgań generatora).
Oczywiście można przyjąć wartości katalo−
gowe zastosowanych kondensatorów lub
diod pojemnościowych, ale trzeba dodać je−
szcze pojemności wejściowe układu i monta−
żowe, są one trudne do ustalenia.
Znacznie dokładniej można wyznaczyć te
niewiadome wartości metodą techniczną.
W tym celu do wejścia TDO podłączamy
cewkę nawiniętą "na oko" (np. 20 zwojów
drutu DNE 0,3 z odczepem po 7 zwoju; od−
czep w około 1/3 liczby zwojów od strony
masy) a do wyjścia F miernik częstotliwości
i postąpić według następującej "recepty":
− mierzymy wartość częstotliwości f1 przy
ustawionej minimalnej wartości pojemności
C
min =
C
() − 1
Ã
1
2
Ã
2
− mierzymy wartość częstotliwości f3 przy
ustawionej maksymalnej wartości pojemno−
ści kondensatora (w przypadku diody pojem−
nościowej suwak od strony masy zasilania)
− do zacisków cewki dołączamy równole−
gle kondensator o znanej wartości jak po−
przednio np. C=100pF i odczytujemy war−
tość częstotliwości f4 (będzie mniejsza niż
poprzednio)
− wyznaczamy maksymalną pojemność
wejściową ze wzoru:
n
=
1
1000L
d
k
gdzie:
n − liczba zwojów cewki
L − indukcyjność [µH]
d − średnica cewki uzwojenia cewki [cm]
(można przyjąć średnicę cylindra − karkasu)
k − współczynnik kształtu wynikający ze
stosunku średnicy d do długości l uzwojenia.
Wartość współczynnika k w zależności od
stosunku średnicy cewki do jej długości wy−
nosi odpowiednio (k−d/l): 9,1−0,25, 8,2−0,5,
7−1, 6−1,5, 5,2−2, 4,7−2,5, 4,3−3, 4−3,5, 3,8−4,
3,7−4,5, 3,6−5.
Oczywiście powyższy wzór jest słuszny
z pewnym przybliżeniem dla cewek cylin−
drycznych jednowarstwowych.
Jeżeli ktoś ma do dyspozycji multimetr
z zakresem indukcyjności, to może spraw−
dzić, czy wartość wyliczona ze wzoru będzie
C
max =
C
() − 1
Ã
3
2
Ã
4
Znając pojemność obwodu drgań i zało−
żoną częstotliwość, bez trudu można obli−
czyć potrzebną wartość indukcji cewki ze
wzoru:
L
=
25330
Ã
*
2
C
max
min
L C
)
159
min
max
C − pojemność kondensatora [pF]
L − indukcyjność cewki [uH]
f − częstotliwość [MHz]
Oczywiście należy pamiętać, że jeżeli do
wzoru podstawiamy Cmax, to musimy użyć
dolnej wartości częstotliwości, czyli fmin
(i odwrotnie).
Przy wykonywaniu danej cewki należy
wiedzieć, że na jej wartość indukcyjności
wpływają następujące czynniki:
− średnica cewki,
− długość cewki,
− liczba zwojów i rodzaj uzwojenia,
− pojemność własna cewki.
Samoindukcja cewki L jest tym większa,
im większa jest jej średnica, im mniejsza dłu−
gość nawinięcia cewki, im ciaśniej są one
ułożone oraz im więcej jest na niej zwojów.
Wykaz elementów
Rezystory
R1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..180k
Ω
R2 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..470
Ω
R5 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..47k
Ω
R6 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..1k
Ω
P .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..10k
Ω
//A
Kondensatory
C1,, C3,, C6 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..1nF
C2,, C4,, C7 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..10nF
C5 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..100
µ
F
*C .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..5−200pF
Półprzewodniki
D1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..1N4148
*D .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..diioda pojjemnościiowa np.. BB130
D2−D11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..diiody LED 3mm płłaskiie
T1,, T2 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..BC547
US1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..LM3914
Inne
G .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..gniiazdo Jack stterreo
W .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. wttykii Jack stterreo 6sztt..
L .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..cewkii wg opiisu
Rys. 4
Rys. 5
* (kondensattorr zmiienny wysttępujje w prrzypadku rezy−
gnacjjii ze sttrrojjeniia ellekttrroniicznego;; niie wsttawiiać::
P,, D,, C6,, C7,, R5))
Komplet podzespołów z płytką jest
dostępny w sieci handlowej AVT jako
kit szkolny AVT − 2478
Elektronika dla Wszystkich
91
=
Ω
R3 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..1k
Ω
pottencjjomettrr monttażowy
R4 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..2,,2k
zbliżona z pomierzoną miernikiem (dla mini−
malnych zakresów indukcyjności multimetry
mają z reguły bardzo duże błędy pomiarowe).
Po wykonaniu wszystkich potrzebnych
cewek, czyli w końcowej fazie montażu
TDO, należy na górną część obudowy nakle−
ić biały kartonik i nanieść choćby prowizo−
ryczną skalę, chyba że będziemy zawsze
mieli pod ręką miernik częstotliwości, nie
mówiąc już o takim luksusie jak wyposaże−
nie TDO w wewnętrzną skalę częstotliwości.
Suwak potencjometru montażowego nale−
ży tak ustawić, aby świeciło się około 3/4
diod LED. Zmiana liczby świecących diod
na różnych podzakresach jest zjawiskiem
normalnym (wraz ze zmianą wartości induk−
cyjności oraz pojemności kondensatora
zmiennego zmienia siÄ™ w pewnym stopniu
wartość napięcia wyjściowego generatora).
Na zakończenie jeszcze wypada zwrócić
uwagę, że przy wykorzystaniu przyrządu do
strojenia torów odbiorczych AM lub FM układ
generatora należy wyposażyć w modulator.
Wprowadzenie modulacji do układu moż−
na przeprowadzić w najprostszy sposób po−
przez dołączenie do rezystora R1 sygnału
z generatora akustycznego np. na LM 555
o częstotliwości około 1kHz. Przy strojeniu
torów, gdzie występuje dodatkowy generator
BFO, a więc demodulatorów sygnałów CW
i SSB, nie ma potrzeby stosowania modulacji
i wystarczy sama nośna z TDO.
* Określenie indukcyjności cewek
Badaną cewkę Lx łączymy z kondensato−
rem o znanej pojemności C, a następnie okre−
ślamy częstotliwość rezonansową tak po−
wstałego obwodu LC. Indukcyjność wylicza−
my ze wzoru:
25330
C
Ã
2
* Określenie pojemności kondensatorów
Postępujemy podobnie jak przy Lx, z tym
że cewka musi mieć znaną indukcyjność.
Pojemność wyliczamy ze wzoru:
Obsługa TDO
Dla stykających się pierwszy raz z przyrzą−
dem TDO podajemy jego przykładowe zasto−
sowania.
Generator (pozycja G)
* Generator sygnału w.cz.
Na skali ustawiamy potrzebną wartość
częstotliwości, a sygnał w.cz. odbieramy
z wyjścia F lub poprzez tak zwany "link"
(dwa zwoje drutu nawinięte na cewkę L).
Podczas strojenia odbiorników cewkę
przyrządu można zbliżyć do wejścia anteno−
wego sprawdzanego odbiornika, a na
podziałce TDO ustawić wymaganą często−
tliwość. Obwody odbiornika stroimy na ma−
ksimum odbieranego sygnału (cewki elimi−
natora oczywiście na minimum). Do stroje−
nia zwykłych
odbiorników radio−
fonicznych sygnał
generatora powinien
być modulowany.
* Strojenie ob−
wodów rezonanso−
wych LC
Na skali przyrzą−
du ustawiamy żądaną
wartość częstotliwo−
ści, a cewkę TDO
sprzęgamy ze strojo−
nym obwodem i do−
strajamy go (rdze−
niem w cewce lub
pojemnością np. try−
merem) do momentu
zauważenia tak zwa−
nego "dipu" − zga−
śnięcia diody LED.
* Określanie czę−
stotliwości rezonan−
sowej badanego ob−
wodu LC
Do cewki TDO
zbliżamy cewkę ba−
danego obwodu LC
i obracamy pokrę−
tłem skali TDO aż do
uzyskania wyraźnego
"dipa" (mierzonÄ…
częstotliwość odczy−
tujemy z podziałki
lub dołączonego
miernika).
C
=
X
25330
L
Ã
2
* Określanie liczby AL badanego rdze−
nia ferrytowego w.cz.
AL to liczba zwojów przypadająca na 1nH
− potrzebna przy projektowaniu cewek
z rdzeniem.
Znając pojemność kondensatora
C obwodu oraz liczbÄ™
zwojów n cewki i jej indukcyjność można
wyznaczyć liczbę AL ze wzoru:
A
=
L
n
2
Rys. 6
REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA
Falomierz (pozycja F)
* Określenie częstotliwości obwodu LC
występującego w układzie.
Cewkę przyrządu TDO sprzęgamy z ba−
danym obwodem, na przykład z wyjściem
generatora lub nadajnika i obracając pokrę−
tłem TDO, dążymy do zaświecenia się ma−
ksymalnej liczby diod LED, ew. uzyskania
maksymalnego wychylenia dołączonego
wskaźnika analogowego (częstotliwość rezo−
nansowÄ… odczytujemy ze skali przyrzÄ…du).
* Strojenie nadajnika
Cewkę przyrządu TDO sprzęgamy z wyj−
ściem antenowym badanego nadajnika. Ob−
wody wyjściowe nadajnika stroimy na ma−
ksymalną liczbę świecących diod, ew. maksi−
mum wychylenia wskazań wskaźnika analo−
gowego (przy ustalonej częstotliwości). Przy
strojeniu filtrów − eliminatorów (pułapek) po−
stępujemy odwrotnie, to znaczy stroimy na
min. sygnału.
* Wskaźnik pola w.cz.
CewkÄ™ L przyrzÄ…du TDO umieszczamy
w polu promieniowania anteny. W celu
zwiększenia czułości TDO do cewki L moż−
na przyłączyć kawałek przewodu pełniącego
funkcję anteny. Orientacyjnie w ten sposób
można również określić charakterystykę pro−
mieniowania anteny.
* Określenie częstotliwości rezonanso−
wych anten
Przy badaniu anten niesymetrycznych na
cewkę TDO nakłada się "link", który łączy
się z przewodem zasilającym antenę. Pokrę−
tłem z podziałką obraca się aż do wystąpienia
zauważalnego "dipu". W przypadku anten
symetrycznych "link" musi mieć trzy zwoje,
z których środkowy łączy się z masą TDO.
Andrzej Janeczek
92
Elektronika dla Wszystkich
L
=
X
L
[ Pobierz całość w formacie PDF ]