Głos polski, Żródła polskie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
A
NONIM
G
ŁOS
P
OLSKI
W
S
PRAWIE
P
RZENIESIENIA
L
ENNA
Edycja komputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.pl
Mail: historian@z.pl
MMIV®
N
A
E
LEKTORÓW
B
RANDENBURSKICH
GŁOS POLSKI W SPRAWIE PRZENIESIENIA LENNA
NA ELEKTORÓW BRANDENBURSKICH
DYSKURS Z STRONY POSTĘPKU
1
Z
BRANDENBURSKIM
ELEKTOREM O LENNO ZIEMI PRUSKIEJ
(J. U. Niemcewicz,
Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Pol-
sce
t. V, Puławy 1830, s. 373 i n.)
Kiedyby Księstwo Pruskie po śmierci tego książęcia
2
w Kró-
lewcu (co pierwej być nie może) bez zaciągów, bez kłopotów
i bez trudności wszelakich do Korony przyłączone być mogło,
wielkie by bez pochyby przypadły Królowi Jegomości i Rzeczy-
pospolitej
commoda
3
.
Biskupstwa dawne
4
, kościoły piękne i wielkie mogłyby być
ad
pristinum statum
5
przywiedzione, skąd by się
religio catho-
lica
6
snadnie szerzyła i rozmnażała.
Dominium
7
całe i jednakie miałby Król Jegomość i Rzecz-
pospolita obojej pruskiej ziemie. Intrata
8
by niemała przybyła
do skarbu Króla Jegomości. Poborów
9
by przybyło niemało,
i już by je zawsze z Koroną równo wydawali
10
. Do wojny
apparatus et numerus maior
11
,
bo tam i szlachty, którzy wojnę
służyć powinni, i ludzi wszelakich, i rzemieślników wielki do-
statek. Zamków, miast i portów znacznych i bogatych przyby-
1
— tj. rozważanie co do sposobu postępowania. Data pojawienia się
tej anonimowej broszury politycznej nie jest ustalona, podobnie jak nie
wiadomo, kto był jej autorem.
2
— syna Albrechta, obłąkanego Albrechta Fryderyka.
3
commoda —
pożytki.
4
— pomezańskie i sambijskie.
5
ad
pristinum statum —
do dawnego stanu.
6
religio catholica —
religia katolicka.
7
dominium —
władztwo.
8
intrata —
dochód.
9
pobór —
podatek.
10
z Koroną równo wydawali —
uiszczali wtedy, kiedy Korona,
i w takiej samej wysokości.
11
apparatus
et numerus maior —
opatrzenie i większa liczba.
łoby Koronie niemało. Niemiec, który nigdy nie będzie Pola-
kowi przyjacielem, już by się wyrugował i już by się tam potem
cudzoziemiec tak gęsto nie naciskał.
Miasta nadmorskie, jako Gdańsk, Elbląg, Ryga nie tak by
wierzgały. Kurlandczyk
12
też i Inflantczyk
13
nie mógłby już
tak snadnie praktyk stroić
14
przeciw Koronie, kiedyby się zniósł
z Księstwa Pruskiego Brandenburczyk.
Nie byłoby już takowych skwierków
15
i takowych skarg od
szlachty tamecznej tak ze strony kościołów, jako i inszych cię-
żarów; owszem, sama szlachta rada by po większej części zbyła
iugum Brandenburgicum
16
. Nalazłyby się
et plura commoda
17
,
które sam czas,
loci
commoditas et abundantia
18
pokazać by
mogły, kiedyby to wszystko bez kłopotów i bez zaciągów wiel-
kich tak stanąć mogło.
Lecz że się ożywają margrabiowie brandenburscy
19
z pra-
wem swym jakowymsi dalszym, które by snadź
electoralis
linea
20
od trzech królów polskich
21
nadane mieć miała, oba-
wiam się, że bez trudności tak ledajako nie daliby sobie tego
Księstwa z rąk swoich wyjąć. Ale jednak wejrzywszy w
origi-
nem
i fundament
22
lenna tego, które Albrychtowi pierwszemu,
książęciu pruskiemu, i czterem braci
23
jego nadane było, wielka
się różnica pokaże między lennem tym, które sobie
linea electo-
ralis
mieć mieni i które
privatim
24
onej jest nadane. Bo za woj-
12
Kurlandczyk —
książę kurlandzki jako lennik polski.
13
Inflantczyk
— tu: mieszkańcy Inflant.
14
praktyki stroić —
spiskować.
15
skwierki —
narzekania.
16
iugum Brandenburgicum —
jarzmo brandenburskie.
17
et plura commoda —
i liczne pożytki.
18
loci commoditas et abundantia —
dogodność miejsca i obfitość.
19
— elektor brandenburski.
20
electoralis linea
— linia elektorska.
21
— Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy.
22
w originem i fundament —
w pochodzenie i podstawę prawną.
23
— Albrechtowi i trzem jego braciom. Mylnie mowa o czterech braciach.
24
privatim —
prywatnie, tj. bez formalnej zgody stanów polskich.
nami wielkimi, które królowie polscy i Rzeczpospolita z Krzy-
żakami wiodła, tak byli ci Krzyżacy ściśnieni, tak
enervati
25
tak
fracti
26
, że straciwszy już zamki i miasta przedniejsze
volentes nolentes ad pacis conditiones
27
przystępować musieli.
Figlowali
28
długo; słów swych rzeczonych, pisanych, komisy-
jami, kompromisyjami roborowanych
29
nie trzymali; fortelów
dziwnych przez wiele lat używali,
tandem
30
już dalej wydołać
nie mogąc, za Albertusa Brandenburskiego, ostatniego mistrza
pruskiego, wszystkie transakcyje, wszystkie stanowienia skutek
swój wziąć musiały.
Ten bowiem Albertus, choć był domu wielkiego i możnego,
ciągnąc za sobą cesarze, króle, książęta rzeskie
31
, mając pomocy
wiele i
clientelas
32
niemałe, widząc, że już i sam, i
ordo
33
ten
jego
viribus Polonicis
resistere
34
nie mógł, widząc, że już na
tym miejscu zostać nie mógł, obawiając się, aby
et dignitatem
magni magistri
35
i ostatka pruskiej ziemi, którą już prawie za
ogon trzymał
36
, tak ledajako nie stracił, udał się
ad
pacifica-
tionem
37
. Próbował dróg wiele, kosztem niemałym czynił sta-
rając się o to, aby z królem polskim, którego był siostrzeńcem,
i z Koroną gruntownie uspokoić się mógł, za którymi pracami
i staraniem jego
dignitatem magni magistri in ducalem
38
odmie-
niwszy,
publice palam omnibus ordinibus consencientibus,
25
enervati —
zmęczeni.
26
fracti —
złamani.
27
volentes nolentes ad pacis conditiones
— chcąc nie chcąc do warunków
pokoju.
28
figlowali —
przeciwstawiali się.
29
kompromisyjami roborowany
— układami zatwierdzany.
30
tandem —
w końcu.
31
rzeski —
Rzeszy Niemieckiej.
32
clientelas
— tutaj: stosunki.
33
ordo
— Zakon (krzyżacki).
34
viribus Polonicis
resistere —
siłom polskim oprzeć się.
35
et dignitatem magni magistri —
i godność wielkiego mistrza.
36
trzymać za ogon
— ledwo trzymać.
37
ad
pacificationcm
— do ułagodzenia.
38
dignitatem magni magistri in ducalem —
godność wielkiego mistrza w
książęcą.
acclamantibus
39
je t na K ęstwo Pruskie inwestytowany
et
infeudowany, które jemu i czterem braci
40
jego,
masculisque
illorum haeredibus iure feudi
41
jest dane i konferowane
42
, jako
to przywileje oryginalne szerzej opiewają; które to ich przy-
wileje na tę inwestyturę
constitutionibus Regni et tabulis publi-
cis
43
są konfirmowane.
Transumpti
44
przywilejów Albertuso-
wych
autentice
45
do skarbcu koronnego
46
wniesione, hołd
nemine reclamante, nemine protestante, publice
47
oddany.
Księstwo Pruskie
secundum iura et consuetudines Regni per
deputatas
a do tego
ab
ordinibus Regni et rege personas
intro-
mittowany
48
i na Księstwie Pruskim gruntownie posadzony
i konfirmowany.
Oboedientiae et fidelitatis homagium
nie tylko Albertus
suo,
fratrum ac successorum suorum nomine iuramento comproba-
vit
49
, ale i poddani Księstwa tamtego, taki
pro
se et pro omni-
bus
successoribus suis regi et Regno fidelitatis et oboedientiae
39
publice palam
omnibus
ordinibus
consencientibus,
acclamantibus
—
publicznie wobec wszystkich stanów godzących się i przyklaskujących.
40
jemu i czterem braci —
błędnie; winno być: jemu (tj. Ałbrechtowi)
i trzem braciom (Jerzemu Fryderykowi, Janowi i Kazimierzowi).
41
masculisque
illorum haeredibus iure feudi
— i ich męskim dziedzicom
prawem lennym.
42
konferowane —
nadane.
43
constitutionibus
Regni et tabulis publicis
— konstytucjami króle-
stwa i księgami publicznymi.
44
transumpti
— odpisy.
45
autentice
— autentycznie, urzędowo.
48
W skarbcu koronnym były przechowywane również ważne doku-
menty państwowe.
47
nemine
reclamante, nemine protestante,
publice
— przy braku ja-
kiegokolwiek zastrzeżenia i sprzeciwu, publicznie.
48
secundum
iura
et consuetudines Regni per deputates
a do tego
ab
ordinibus
Regni et rege personas
intromittowany
— według praw i zwy-
czajów Królestwa, a do tego przez osoby wyznaczone przez stany Kró-
lestwa i króla intromitowany (wwiązany, wprowadzony w posiadanie).
49
Oboedientiae et fidelitatis homagium
nie tylko Albertus
suo, frat-
rum ac successorum suorum
nomine
iuramento
comprovabit
— hołd po-
słuszeństwa i wierności nie tylko Albrecht w swoim, swych braci i dzie-
dziców imieniu przysięgą zatwierdził.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]