GR - Numismatic history & ancient coins of Crete (Greek with illustrations) 2006 Krasanaki, Grecja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
& ΑΡΧΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΚΡΗΤΗΣ
METALS,
COINS, NUMISMATIC HISTORY
AND ANCIEN GREEK COINS
Του Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ
Νομισματική ιστορία: Ο εφευρέτης των πολύτιμων με-
τάλλων και ο επινοητής των νομισμάτων.
Τα νομίσματα των αρχαίων πόλεων της Κρήτης
Τα νομίσματα στην Κρήτη επί Ρωμαιοκρατίας, Βυζαντι-
νών, Ενετοκρατίας, Σαρακηνών και Τουρκοκρατίας
Τα νομίσματα της Κρητικής πολιτείας
ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ & ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ
2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ο
ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ
& ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ
- ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
1. Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ
Α) Τα πρώτα νομίσματα ήταν χάλκινα και οι Έλληνες που τα επινόησαν είχαν νο-
μίσματα ήδη επί Μίνωα και Θησέα
1. Ο Διόδωρος και ο Στράβωνας, σχετικά με τα μέταλλα, λένε επακριβώς τα εξής:
«Για τους
Ιδαίους δακτύλους της Κρήτης παραδίδεται πως ανακάλυψαν τη φωτιά, τη χρήση του χαλκού και
του σιδήρου, στη χώρα των Απτεραίων στο λεγόμενο Βερέκυνθο, καθώς και τον τρόπο επεξερ-
γασίας τους»
(Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5,65
). «Εφηύραν (οι Ιδαίοι δάκτυλοι της Κρήτης) το
σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι, καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα»
(Στράβων, Γεωγραφικά Ι, C 473, ΙΙΙ, 22)
2. Ο Πλούταρχος, που παίρνει λέει πληροφορίες από παλιότερούς του ιστορικούς: Φερεκύδη,
Φιλόχορο, Κλείδημο κ.α., λέει τα εξής:
«Έκοψε (ο Θησέας μετά την επιστροφή του από Κρήτη)
και νόμισμα όπου χάραξε ένα βόδι ή για να παραστήσει το Μαραθώνιο ταύρο ή το στρατηγό Μί-
νωα ή σαν ένα κάλεσμα των πολιτών στη γεωργία. Λέγουν μάλιστα πως από εκείνον πήραν το
όνομά τους τα νομίσματα «εκατόμβοιον» και «δεκάβοιον» (Πλουτάρχου «Θησεύς», 25).
3. Τo Πάριο χρονικό, ο μαρμάρινος κατάλογος του 3
ου
αι. π.Χ. όπου καταγράφονται τα γεγο-
νότα και οι προσωπικότητες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία του Ελληνικού έθνους, α-
ναφέρονται τα εξής:
Α) ΑΦ’ ΟΥ
ΜΙΝΩΣ
[Ο] ΠΡΟΤΕΡΟΣ Ε]ΒΑ[ΣΙΛΕΥΣΕ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ Α[ΠΟΛ]ΛΩΝΙΑΝ ΩΙΚΙΣΕ ΚΑΙ ΣΙΔΗΡΟΣ ΗΥΡΕ-
ΘΗ ΕΝ ΤΗι ΙΔΗι, ΕΥΡΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΙΔΑΙΩΝ ΔΑΚΤΥΛΩΝ ΚΕΛΜΙΟΣ Κ[ΑΙ ΔΑΜΝΑΜΕΝΕΩΣ, ΕΤΗ ΧΗΔΔ, ΒΑ-
ΣΙ]ΛΕΥΟΝΤΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΠΑΝΔΙΟΝΟΣ
.
= σε νέα ελληνική: Όταν ο Μίνως ο πρώτος βασίλεψε στην Κρή-
τη και έκανε οικισμό στην Απολλωνία, σίδηρος ευρέθη στην Ίδη, βρέθηκε από τους Ιδαίους Δα-
κτύλους Κέλμιο και Δαμναμενέω, έτος ΧΗΗΔ = 1210, όταν ο Πανδίων βασίλευε στην Αθήνα.
Β) ΑΦ’ ΟΥ
Φ[ΕΙ]ΔΩΝ Ο ΑΡΓΕΙΟΣ
ΕΔΗΜΕΥΣ[Ε ΤΑ] ΜΕΤ[ΡΑ ΚΑΙ ΣΤ]ΑΘΜΑ ΚΑΤΕΣΚΕΥΑΣΕ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑ ΑΡ-
ΓΥΡΟΥΝ ΕΝ ΑΙΓΙΝΗι ΕΠΟΙΗΣΕΝ, ΕΝΔΕΚΑΤΟΣ ΩΝ ΑΦ’ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ, ΕΤΗ ΓΗΔΔΔΙ, ΒΑΣΙΛΕΥΟΝΤΟΣ ΑΘΗΝΩΝ
[ΦΕΡΕΚΛ]ΕΙΟΥΣ…
..
= σε νέα ελληνική: Όταν ο Φείδων ο Αργείος κοινοποίησε τα μέτρα και σταθμά
κατασκεύασε αργυρό νόμισμα που το έφτιαξε στην Αίγινα, έγινε 11ος από τον Ηρακλή, έτος
ΓΗΔΔΔΙ = 631, όταν ο Φερέκλειος βασίλευε στην Αθήνα.
4. Χάλκινο τάλαντο που βρέθηκε στην Κύμη Εύβοιας χρονολογείται μέσα του 16
ου
αι. π.Χ.
Χάλκινα τάλαντα βρέθηκαν και στην Κνωσό που χρονολογούνται από τον 16 – 14 αι. π.Χ.
Επομένως και σύμφωνα με τις ως άνω πηγές και ντοκουμέντα:
Α) Εκείνοι που ανακάλυψαν πρώτοι τα πολύτιμα μέταλλα, το χαλκό και το σίδηρο, και μ’ αυτό
έκαναν χρήσιμα εργαλεία και πράγματα ήσαν οι Κρήτες ή άλλως Ιδαίοι δάκτυλοι ή Κ(ου)ρήτες >
Κρήτες.
(
Περισσότερα για το Μίνωα, τους Ιδαίους Δακτύλους κ.τ.λ., βλέπε στο βιβλίο:
ΚΡΗΤΙΚΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ, Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ).
Β) Ο χαλκός και ο σίδηρος ανακαλύφθηκαν στην Κρήτη επί Μίνωα Α’ . Αυτός είναι, προφα-
νώς, και ο λόγος που οι Μινωίτες έγιναν η πρώτη θαλασσοκρατορία ή που υπερείχαν στην εποχή
τους. Αντίθετα ο άργυρος (το ασήμι) και ο χρυσός, όπως θα δούμε πιο κάτω, ανακαλύφθηκαν
στην Μ. Ασία από τους Λυδούς και Ίωνες.
Γ) Ο Μίνωας Α’ ήταν βασιλιάς της Κρήτης το έτος 1210 πριν από το Διόγνητο = το 1453 πριν
από το Χριστό (βλέπε σημείωση 1 και 2) και ήδη επί εποχής του ή επί Θησέα στην Αθήνα, υπήρ-
χαν νομίσματα στην Ελλάδα.
3
Δ) Τα πρώτα νομίσματα ήσαν χάλκινα (τα λεγόμενα: χαλκούς, δίχαλκο κ.α.), αφού από τη
μια στην Ελλάδα κόπηκε για πρώτη φορά αργυρό νόμισμα επί Φείδωνα το έτος 631 πριν από Διό-
γνητο ή το έτος 874 πριν από το Χριστό (βλέπε σημειώσεις 1 και 2) και από την άλλη στην Ελλά-
δα πιο πριν από το Φείδωνα, επί Μίνωα, υπήρχαν νομίσματα. Πιο απλά, πριν να κυκλοφορήσουν
στην Ελλάδα τα χρυσά και αργυρά νομίσματα υπήρχαν χάλκινα, αφού επί Φείδωνα δεν κόπηκε
μόνο αργυρό νόμισμα, αλλά κοινοποιήθηκαν και μέτρα και σταθμά. Αν μέχρι τότε δεν υπήρχαν
άλλου είδους νομίσματα, δε θα κοινοποιούνταν ταυτόχρονα και μέτρα και σταθμά.
Παράβαλε ως προς αυτό και ότι τα νομίσματα των Αττικών ήταν
:
το πέμπτον,
ο χαλκούς,
το δίχαλκον,
το ημιώβολον, ο οβολός, το διώβολον, το τριώβολον, το τετράβολον, η δραχμή, το
δίδραχμον ή στατήρας, το τετράδραχμον, η μνα και το τάλαντο
Αργυρός στατήρας Αίγινας, 550-530 π.Χ.
Χάλκινο τάλαντο από ναυάγιο που βρέθηκε
στην Κύμη Ευβοίας και χρονολογείται στα μέσα
του 16ου π.Χ. αιώνα
Η μνα και το τάλαντο ήταν αρχικά μονάδες βάρους και μετά και νομισματικές μονάδες.
Μετρονόμοι
λεγόταν οι ορισθέντες από την Πολιτεία (αρχικά υπήρχαν π.χ. 5 στην Αθήνα και
5 στον Πειραιά) για να παρακολουθούν την σωστή τήρηση των μέτρων, αυτοί που ευθύνονταν
για όλα τα μέτρα και σταθμά.
Πρώτη νομισματική υποτίμηση, όπως μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης (Αθηναίων
Πολιτεία),
έκανε ο Σόλωνας. Πριν από το Σόλωνα 1 μνα ζύγιζε – διαιρούνταν σε 70 δραχμές και
επί Σόλωνα 1 μνα = 100 δραχμές. Επί δράκοντα στην Αθήνα 1 μνα = 100 δραχμές και 1 δραχμή
= 6 οβελούς. Αρχικά τα νομίσματα ήταν ζυγισμένο βάρος μετάλλου. Κατόπιν γραφόταν επάνω
στην επιφάνεια το βάρος ή η αξία τους.
Σημειώνεται επίσης ότι:
1) Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Μίνωας έζησε τρεις γενιές πριν από τον Τρωικό πόλεμο:
«
Τρίτη δε γενεή μετά Μίνων τελευτήσαντα γενέσθαι Τρωικά
» ( Ηρόδοτος Ζ, 171). Το αυτό λέει και
ο Όμηρος (Ιλιάδα Ν. 445 – 455), Αρχικά ήταν λέει βασιλιάς της Κρήτης ο Μίνωας, μετά ο Δευκα-
λίωνας και μετά ο Ιδομενέας που πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Ο Απολλόδωρος (Γ, 1-2, Γ
22, Επιτομή, 1,6) μάλιστα λέει ότι κόρες του Κατρέα, γιου του Μίνωα, ήσαν η Αερώπη και η Κλυ-
μένη που τη μεν Αερώπη παντρεύτηκε ο Πλεισθένης και απέκτησε το Μενέλαο (βασιλιά της
Σπάρτης και για τη γυναίκα του οποίου έγινε ο Τρωικός πόλεμος) και τον Αγαμέμνονα (βασιλιά
των Μυκηνών) τη δε Κλυμέμη παντρεύτηκε ο Ναύπλιος και έκανε το Παλαμήδη (βασιλιά Ναυπλί-
ου, του αποδίδονται τροποποιήσεις στο αλφάβητο).
2) Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό, ο Μίνωας Α’ ήταν βασιλιάς της Κρήτης όταν ήταν βασιλιάς
στην Αθήνα ο Πανδίονας κατά το έτος ΧΗ.. (= 1210 ) πριν από το Διόγνητο ή το έτος 1453 πριν
από το Χριστό. Στο Πάριο χρονικό δε διακρίνονται τα δυο τελευταία ψηφία της χρονολογίας του
Μίνωα Α, όμως αυτά πρέπει να είναι σε δεκάδες ή εκατοντάδες τα εξής: ΧΗΔΔ ή ΧΗΗΔ ή ΧΗΗΗ
= είτε 1120 είτε 1210 είτε 1300 (διότι έτσι μολογά η αρίθμηση με γράμματα). Μάλιστα, αφού ο
Μίνωας Α’ τοποθετείται μετά από το γεγονός του 1242 και πριν από το γεγονός του 1146 πριν
από το Διόγνητο, άρα ο Μίνωας αυτός ήταν βασιλιάς της Κρήτης το έτος 1210 (πιο σωστά μεταξύ
του 1200 – 1255) πριν από το Διόγνητο ή το έτος 1453 πριν από το Χριστό. Σημειώνεται επίσης
ότι:
Α)
Το Πάριο Χρονικό, όπως και ο Διόδωρος
(Βίβλος 4, 60 – 61 και 5, 79-80)
και ο Πλούταρ-
χος («Θησεύς), λένε ότι υπήρχαν δυο βασιλιάδες της Κρήτης με το όνομα Μίνωας. Και τα δυο
αυτά πρόσωπα έζησαν λέει πριν από τον Τρωικό πόλεμο, που έγινε λέει το έτος 954 πριν από
το Διόγνητο (= το 1197 π.Χ.).,
ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ & ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ
ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ & ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ
4
Β) Οι χρονολογίες στο Πάριο χρονικό αρχίζουν από το έτος του Διόγνητου, κάπου το 243
π.Χ., άρα για να τις μετατρέψουμε για το πριν από το Χριστό, προσθέτουμε κάπου 243 χρόνια.
Έτσι κατά το Πάριο χρονικό: Ο Μίνωας Α βασίλευε το έτος 1210 + 243 = 1453 π.Χ., ο Μίνωας Β’
βασίλευε το έτος 1031 + 243 = 1274 π.Χ. και ο Τρωικός πόλεμος έγινε το έτος 954 + 243 = 1197
π.Χ.,
Γ) Αφού ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος λένε ότι ο Μίνωας έζησε 3 γενιές πριν από τον Τρωικό
πόλεμο και ο Ηρόδοτος (Α 32) λέει ότι ο μέσος όρος ζωής των ανθρώπων είναι 70 χρόνια, άρα ο
Μίνως έζησε κάπου 3Χ70 = 210 χρόνια πριν από τον Τρωικό πόλεμο. Δηλαδή κάπου το 1420
π.Χ., αν εκείνος έγινε το 1200 π.Χ. Κάτι που λέει και το Πάριο χρονικό.
3) Οι πρώτες μεταλλουργικές δραστηριότητες στον αιγιακό χώρο, σύμφωνα με τους αρχαιο-
λόγους, παρατηρούνται από την Τελική Νεολιθική εποχή (3500 π.Χ.). Το πρώτο είδος μετάλλου
που χρησιμοποιήθηκε ήταν λέει ένα κράμα σε μαλακή μορφή, που αποτελούνταν από χαλκό, αρ-
σένιο και μόλυβδο. Αργότερα, κατά τις αρχές της τέταρτης χιλιετίας, χρησιμοποιήθηκε ο ορείχαλ-
κος, ένα κράμα χαλκού με κασσίτερο που έδινε τη δυνατότητα κατασκευής ανθεκτικότερων αντι-
κειμένων. Η πρώτη χρήση του ορείχαλκου στην Κρήτη τοποθετείται λέει στην Πρωτομινωική II
περίοδο (2600-2300 π.Χ.). Μετά τον ορείχαλκο εφευρέθηκε ο κασσίτερος, ο χρυσός, ο άργυρος
κ.α.
4) Η Κύπρος ήταν μία από τις σημαντικότερες πηγές χαλκού της Αρχαιότητας, ο λόγος,
προφανώς, και για τον οποίο ονομάστηκε και έτσι, δηλαδή Κύπρος. Cuprum (λατινικά)= Cooper
(αγγλικά) = o χαλκός, Ο χαλκός στην άγριά του μορφή είναι πράσινος απ’ όπου και cupressus
(λατινικά) = ο κυπάρισσος ή άλλως το κυπαρίσσι, Cupreus,a,um = ο χάλκινος,η,ο ή ο βαθυ-
πράσινος,η,ο (Χάλκανθος) ή ο Κυπραίος,α,ο,
(
Περισσότερα για το Μίνωα, τους Ιδαίους Δακτύλους κ.τ.λ., βλέπε στο βιβλίο:
ΚΡΗΤΙΚΗ Ι-
ΣΤΟΡΙΑ, Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ.)
Β) Οι Λύδιοι δεν έκοψαν πρώτοι νομίσματα, αλλά οι Έλληνες και απλώς οι Λυδοί
έκοψαν πρώτοι χρυσά και ασημένια
Πολλοί λένε ότι ο Ηρόδοτος λέει ότι πρώτοι οι Λύδιοι έκοψαν νόμισμα. Ωστόσο αυτό είναι λά-
θος, γιατί ο Ηρόδοτος (Α, 94) αναφέρει επακριβώς τα εξής:
Λυδοί δε νόμοισι μεν παραπλήσοισι
χρεώνται και Έλληνες, χωρίς ή ότι θήλεα τέκνα καταπορνευουσι, πρώτοι δε ανθρώπων των ημείς
ήδμεν νόμισμα χρυσού και αργυρού κοψάμενοι εχρήσαντο, πρώτοι δε και κάπηλοι εγένοντο. φα-
σι δε αυτοί Λυδοί και τας παιγνίας τας νυν σφίσι τε και Έλλησι κατεστεώσας εωυτών εξεύρημα
γενέσθαι· άμα δε ταύτας τε εξευρεθήναι παρα σφίσι λέγουσι και Τυρσηνίην αποικίσαι, ώδε περί
αυτών λέγοντες(Ηρόδοτος, Α, 94).
Στη νέα ελληνική:
«Οι Λύδιοι έχουν παραπλήσια με τους Έλληνες έθιμα μόνο που αφήνουν
τις κόρες του να πορνεύονται. Πρώτοι αυτοί, όσο ξέρουμε, από τους ανθρώπους, έκοψαν και έ-
θεσαν σε κυκλοφορία νομίσματα από χρυσό και ασήμι και αυτοί πάλι πρώτοι έγιναν κάπηλοι. Οι
ίδιοι οι Λύδιοι ισχυρίζονται πώς και τα παιγνίδια, που συνηθίζονται σήμερα στον τόπο τους και
στην Ελλάδα, είναι δική τους εφεύρεση. (Ηρόδοτος, Α, 94).
Επομένως ο Ηρόδοτος δε λέει ότι πρώτοι οι Λύδιοι έκοψαν νόμισμα, όπως λένε πολλοί, αλλά
ότι πρώτοι οι Λυδοί έκοψαν και έθεσαν σε κυκλοφορία νομίσματα από χρυσό και ασήμι.
Δεδομένου τώρα ότι ο χαλκός είναι το πιο παλιό ανακαλυφθέν μέταλλο και δεδομένου ότι οι
αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν αρχικά τάλαντα και νομίσματα που ήσαν από χαλκό, όπως εί-
δαμε πιο πριν, άρα τα πρώτα νομίσματα ήταν χάλκινα και το νόμισμα είναι ελληνική επινόηση.
Σημειώνεται επίσης ότι επειδή αρχικά τα νομίσματα ήσαν τμήματα (στρογγυλοί βώλοι ή ρά-
βδοι ή και άλλου σχήματος) χαλκού ή ορείχαλκου (μπρούτζου) και επειδή ο χαλκός φθείρεται στο
χρόνο από οξείδωση κ.τ.λ., γι αυτό και αφενός δεν έχουν διασωθεί πολλά χάλκινα νομίσματα και
αφετέρου το χάλκινο και ορειχάλκινο νόμισμα καταργήθηκε σιγά-σιγά.
2. ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΙΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟ ΣΤΑ ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΜΕΤΑΛΛΑ & ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ("Πολιτικά"), πολύ πριν γίνει χρήση του νομίσματος ως μέσου
ανταλλαγής, οι αρχέγονες κοινότητες αντάλλασσαν μεταξύ τους τα απολύτως χρήσιμα στην ζωή
χωρίς κανένα ενδιάμεσο και αργότερα μεταπήδησαν στο στάδιο των χρηματικών συναλλαγών.
5
Παράβαλε και ότι αφενός στην αρχαία Αθήνα τα νομίσματα λεγόταν π.χ. «εκατόμβοιον» , «δεκά-
βοιον» κ.τ.λ. = 100 βόδια, 10 βόδια κ.τ.λ. και αφετέρου οι οικονομικοί όροι «κεφάλαιο» και «κα-
πιταλισμός (capitalιsm») προέρχονται από τη ελληνική λέξη κεφάλι = λατινικά capital. Αυτό, ε-
πειδή αρχικά η κύρια περιουσία κάποιου ήταν τα κεφάλια ζώων που διέθετε.
Τα μέταλλα ως κοινό μέσον συναλλαγής, όπως είδαμε πιο πριν, υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα
ήδη επί 16 αι. π.Χ. και η χρήση τους έτυχε αρχικά Πανελλήνιας και κατόπιν παγκόσμιας υποδοχής,
επειδή μ’ αυτά γίνονται πιο εύκολα οι συναλλαγές, αφού: α) αυτά έχουν πάντα ζήτηση, άρα αξία.
Δηλαδή αγοράζονται, για να γίνουν χρήσιμα στη ζωή πράγματα, όπως στολίδια και χρήσιμα εργα-
λεία, β) σ’ αυτά υπάρχει η δυνατότητα να διαιρεθούν σε κομμάτια μικρότερης αξίας = τα νομί-
σματα, γ) τα μέταλλα και τα νομίσματα και μεταφέρονται και αποταμιεύονται πιο εύκολα και μά-
λιστα και χωρίς φθορά.
Σημειώνεται επίσης ότι:
1) Τα πρώτα νομίσματα, όπως και σήμερα, ήταν δυο λογιών, τα μικρής
και μεγάλης αξίας. Τα μικρής αξίας αρχικά ήσαν μικρά τμήματα χαλκού ή
μπρούτζου, μετά χρυσά και ασημένια, κυρίως βόλοι (στρογγυλές σφαίρες) ή
ράβδοι (οι καλούμενοι οβελοί). Τα μεγάλης αξίας ήσαν τα καλούμενα
τάλα-
ντα
, που ήσαν σε σχήμα ως δέρμα ζώου, και τα οποία άξιζαν τόσους οβε-
λούς όσο αναλογούσε το βάρος τους.
Στο πρώτο στάδιο τα νομίσματα ζυγίζονταν κάθε φορά που χρειαζόταν
να γίνει μια συναλλαγή, κάτι ως κάνουμε και στα πράγματα, για να επιβεβαι-
ωθεί το βάρος τους και να καθαριστεί έτσι η ανταλλακτική αξία τους. Επίσης
στο στάδιο αυτό τα νομίσματα ήταν «άτυπα», δηλαδή δεν έφεραν κανένα
εικονογραφικό τύπο σε μια από τις όψεις τους, αφού αρχικά ήταν απλώς
τμήματα μετάλλου. Στο επόμενο στάδιο στη μια όψη τους χαράζονταν η πο-
σότητα του βάρος τους και στην άλλη μια ένδειξη (κάτι ως η σφραγίδα) ότι
το νόμισμα είχε ζυγιστεί και η συνάμα ήταν νόμιμη η κυκλοφορία του –
απ΄όπου και νόμισμα ή νόμος (= το νόμισμα για τους Έλληνες της Μ. Ελλά-
δας). Τέλος στη μια μεγάλη όψη ή και τις δυο χαραζόταν και ένα διακοσμη-
τικό γεωμετρικό σχέδιο ή η εικόνα αγαπημένου ζώου ή θεού ή βασιλιά κ.α.
2) Η λέξη νόμισμα έχει ετυμολογική ρίζα από τα «νέμω > νόμος, νομός > νόμισμα. Δηλαδή
τα νομίσματα αναγνωρίζονται ως προϊόν κοινωνικών συμβάσεων με δεδομένες αξίες στις συναλ-
λαγές. Πιο απλά νόμισμα = το νενομισμένο = το επιτρεπόμενο στις εντός νομικής ισχύος συναλ-
λαγές. Στη Μεγάλη Ελλάδα τα νομίσματα λεγόταν «νόμος, νόμοι»..
3. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΒΕΛΟΥΣ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ ΚΑΙ ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΚΟΠΕΙΑ
Τα σημερινά στρογγυλά-επίπεδα νομίσματα προέκυψαν με κτύπημα στην κορυφή των στρογ-
γυλών βόλων μετάλλου, ώστε να γίνουν στρογγυλές επίπεδες πίττες – ο λόγος που τα επίπεδα
νομίσματα ονομάζονταν και «παιστά» (από το ρήμα «παίω» που σημαίνει κτυπώ). Στα πρώτα νο-
μίσματα της Γόρτυνας στην Κρήτη, στην οπίσθια όψη των νομισμάτων αναγράφεται ΓΟΡΤΥΝΙΟΝ
ΤΟ ΠΑΙΜΑ (δηλαδή το νόμισμα κόπηκε-κτυπήθηκε από την πόλη της Γόρτυνας). Άλλωστε κάπως
έτσι γίνονται ακόμη και σήμερα τα νομίσματα.
Η δραχμή – η ελληνική νομισματική μονάδα - ως ελληνικό νόμισμα γεννήθηκε κάπου το 874
π.Χ., αφού τότε, σύμφωνα με το Πάριο χρονικό, αφενός κανόνισε νέα μέτρα και σταθμά και έκο-
ψε ασημένιο νόμισμα στο νομισματοκοπείο της Αίγινας, και έκλεισε τον κύκλο της ζωής της στις
28 Φλεβάρη του 2002, δηλαδή σε ηλικία πάνω από 2.700 χρόνων, με την αντικατάστασή της από
το ευρώ.
Ο βασιλιάς του Αργους Φείδωνας είναι εκείνος που αντικατέστησε τους οβολούς με τα επίπεδα
(= τα λεπτά γνωστά μας νομίσματα) στο νομισματοκοπείο που έφτιαξε επί τούτου, το πρώτο
στον κόσμο, στην Αίγινα. Τα πρώτα αυτά ελληνικά νομίσματα από την μία όψη είχαν παράσταση
χελώνας και γι’ αυτό τα έλεγαν και «χελώνες» και από την άλλη ένα έγκοιλο τετράγωνο. Στην Ε-
θνική βιβλιοθήκη του Παρισιού φυλάσσεται ένα από τα αρχαιότερα αυτά νομίσματα. Στο Νομι-
σματικό Μουσείο της Αθήνας φυλάσσεται μία δέσμη από έξι οβελούς την οποία ο Φείδων είχε
προσφέρει στην θεά Ήρα (Ηραίον) στο Άργος, όπως μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης.
ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ & ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ
Σιδερένιοι οβελοί
του Φείδωνα (Νομι-
σματικό Μουσείο
Αθηνών)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]